Tekst zgłaszam do temaTYgodnia #23 “Jezus w judaizmie”.
Tytuł nieco przewrotny, ale prawdziwy. Chodzi mianowicie o kulturową odmianę chrześcijaństwa, która przyjęła miano chrześcijańskiego ateizmu.
Geneza i definicja
Ateizm chrześcijański jest poglądem etycznym, który czerpie wzorce z nauk i życia Jezusa Chrystusa, zgodnie z zapisami Ewangelii, jednocześnie odrzucając wszelkie nadnaturalne roszczenia czy istnienie Boga. Wewnątrz tego ruchu filozoficznego możemy odnaleźć wiele podejść. Niektórzy przyjmują pozycję teologiczną, w której wiara w transcendentnego i interwencyjnego w rzeczywistość Boga jest odrzucana, na rzecz Boga, którego należy odnaleźć w otaczającym nas świecie (Thomas J. J. Altizer). Inni idą śladem Jezusa w bezbożnym świecie (William Hamilton).
Współczesne genezy tego podejścia do nauk Jezusa można doszukiwać się, między innymi, w Biblii Jeffersona. Thomas Jefferson, trzeci prezydent USA, wziął ewangelie i wyciął wszystkie fragmenty dotyczące cudów, zmartwychwstania czy boskości Jezusa. Ten tekst został ukończony jako „Życie i nauka Jezusa z Nazaretu” w 1820 roku, jednak Jefferson nie pozwolił na jego publikację aż do jego śmierci. Wydana został dopiero w 1895 roku przez Muzeum Narodowe w Waszyngtonie dzięki wnukowi prezydenta. W styczniu 2013 roku Amerykańskie Stowarzyszenie Humanistyczne wydało edycje Biblii Jeffersona i rozdawało jej kopie wszystkich członkom Kongresu i administracji Baracka Obamy. „Biblia Jeffersona na XXI wiek” dodatkowo posiada przykłady najlepszych i najgorszych moralnie fragmentów z Hebrajskiej Biblii, Koranu, Bhagavadgity, buddyjskich sutr i Księgi Mormona.
Założenia
Chrześcijański ateizm (według Thomasa Ogletree, profesora etyki i studiów religijnych na Yale) cechują cztery podstawowe założenia:
- Założenie o nierealności Boga w obecnych czasach, włączające zrozumienie roli Boga jako ważnego elementu tradycyjnej chrześcijańskiej teologii.
- Nacisk na włączenie roli współczesnej kultury do rozważań teologicznych jako oznaka odpowiedzialności.
- Różne stopnie alienacji od kościołów w ich obecnej formie.
- Rozpoznanie centralnej roli Jezusa w refleksji teologicznej.
W kwestii wiary w Boga, chrześcijańscy ateiści posługują się pracami Paula van Burena, mimowolnego „ojca” ruchu „Śmierci Boga”. Van Buren stał na stanowisku, że słowo Bóg „jest bez znaczenia lub przynajmniej jest zwodzące” i nie ma możliwości myślenia o Bogu, ponieważ „nie jesteśmy w stanie zidentyfikować niczego za lub przeciw naszym stwierdzeniom dotyczącym Boga”. Idąc za tym tokiem myślenia, wielu chrześcijańskich ateistów wierzy, że Bóg nigdy nie istniał lub dosłownie umarł.
Znany chrześcijański ateista, Thomas J.J. Altizer w książce „Ewangelia Chrześcijańskiego Ateizmu” pisze:
Każdy, kto jest otwarty na doświadczenie, wie, że Bóg jest nieobecny, jednak tylko chrześcijanie wiedza, że jest on martwy, ze śmierć Boga jest ostatecznych i nieodwracalnym wydarzeniem i że śmierć Boga spowodowała powstanie w naszej historii nowego i liberalnego humanizmu.
Gdy spojrzymy na kwestie kulturowe, Altizer szuka miejsca na religię w naukowej i empirycznej kulturze:
Wiara nie może nadal funkcjonować w izolacji od świata…radykalny chrześcijanizm potępia wszelkie formy wiary, które są oderwane od świata.
Głosi on, że odpowiedzią chrześcijan na ateizm powinna być „akceptacja i afirmacja”. Gdy chodzi o relacje z kościołem, jego tezy są bardziej stanowcze:
radykalny chrześcijanin… wierzy, że eklezjastyczna tradycja przestała być chrześcijańska.
Uważa, że ortodoksja chrześcijańska nie ma już żadnego znaczenia dla ludzi, ponieważ nie prowadzi dyskursu ze współczesną teologią. Chrześcijańscy ateiści chcą być całkowicie oddzieleni od jakiejkolwiek ortodoksji i biblijnych tradycji. Według Altizera:
Nie możemy szukać świętości poprzez mówienie „nie” do radykalnych profanacji w naszych czasach, lecz musimy ej szukać poprzez mówienie im „tak”.
Mamy więc do czynienia z dość ciekawym zjawiskiem w filozofii chrześcijańskiej. Można wręcz powiedzieć, że jest to znaczący skok w ewolucji myśli. Co jest dość ciekawe, że nie ma zbyt wiele materiałów na ten temat w Polsce. Może wynika to z niszowej roli kościołów protestanckich, których jakby naturalnym rozwinięciem jest powstanie takiego ruchu, ewoluującego z unitarianizmu (którego początki można wyprowadzić z Polski, ale to zasługuje na osobny post), jako jego naturalny krok naprzód. Zachęcam wszystkich do dalszej eksploracji tego tematu, bo jest dość ciekawy i może być doskonałą alternatywą w sytuacji gdy ateizm, niezbyt fortunnie, jest automatycznie wiązany z pogardą dla religijnych filozofii. Chrześcijański ateizm, może być świetnym sposobem na wyjście z objęć opresyjnego kościoła katolickiego, w początek rozważań nad rzeczywistością, przy zachowaniu tego, co w naukach Jezusa, dla wielu, może być bardzo ważne i wartościowe.