Być olimpijczykiem
Igrzyska olimpijskie to wielkie wydarzenie i co do tego nie mamy żadnych wątpliwości. Każdy uprawiający jakąkolwiek dyscyplinę olimpijską, zapewne marzy o wzięciu w niej udziału. Ale co jest takiego szczególnego w tych zawodach? Dlaczego są planowane co 4 lata? Co mają z nimi wspólnego greccy bogowie? Co do dnia dzisiejszego pozostało nam z starożytnych igrzysk? Dziś postaram się wam przybliżyć ten temat.
Sport w starożytnej Grecji
Mieszkańcy starożytnej Grecji wysoko cenili sprawność fizyczną. Wierzyli, że dzięki ćwiczeniom sportowym zapewnią sobie zdrowie, staną się doskonalszymi ludźmi a ponadto będą sprawniejszymi wojownikami. Przyjmuje się ze pierwsze starożytne igrzyska olimpijskie miały miejsce w 776 roku p.n.e. Jednak badania archeologiczne świadczą o tym, że igrzyska odbywały się już wcześniej, jednak z jakiegoś powodu je przerwano. Świadczyć o tym miał brązowym dysk odnaleziony w świątyni Hery, na którym został spisany traktat, którego sygnatariuszami byli królowie Sparty, Elidy i Pisy. Ów traktat miał zapewnić „Pokój boży” a więc nienaruszalność i uznanie świętości Olimpii, gwarancję bezpieczeństwa dla zawodników, oraz zawieszenie broni na miesiąc przed i czas igrzysk. Zakładał również organizację igrzysk co cztery lata. W igrzyskach mogli brać udział tylko greccy (niekarani) zawodnicy, natomiast kobiety nie mogły nawet uczestniczyć w żadnych uroczystościach olimpijskich (groziła za to kara śmierci). Jedyną kobietą jaka mogła uczestniczyć w tym widowisku była kapłanka bogini Demeter – Chamyne. Ciekawe jest to, że zawodnicy występowali nago (oprócz wyścigów rydwanów i biegu hoplitów), więc zakaz wstępu dla kobiet jest dla mnie zrozumiały.
Przebieg igrzysk
Początkowo igrzyska trwały tylko jeden dzień, lecz wkrótce dodano nowe konkurencje i przedłużono je do 5 dni. Były one zarówno imprezą sportową, jak i świętem religijnym.
W trakcie igrzysk:
- Pierwszego dnia wszyscy zawodnicy uczestniczyli w obrzędach ku czci Zeusa i przysięgali, że będą walczyć uczciwie. Tegoż dnia wybierano również sędziów.
- Drugiego dnia rano na hipodromie rozgrywano wyścigi rydwanów, a po południu rozgrywany był pentatlon (bieg, skok w dal, rzut dyskiem i oszczepem oraz zapasy). Bieg był rozgrywany na dystansie 600 stóp olimpijskich (192,27 m). Skoki w dal natomiast wykonywano trzymając ciężarki w dłoniach (dziwne). W rzucie dyskiem i oszczepem zawodnicy mieli po 3 próby. Dyski rzucane bez obrotu, wykonane były z rożnych materiałów i z biegiem lat ich waga się zmieniała (1,35 - 4,7 kg). Oszczep natomiast wykonany był z drewna(jesionowego lub świerkowego) a jego długość musiała się mieścić w granicach wzrostu człowieka. Rzuty te wykonywano z rozbiegu. Zapasy natomiast rozgrywano w parach ustalonych drogą losowania.
- Trzeciego dnia znów miały miejsce uroczystości religijne ku czci Zeusa (składano ofiarę w postaci 150 wołów), a po południu swoje biegi rozgrywali młodzi chłopcy.
- Czwartego dnia rozgrywano hoplites (bieg w pełnym uzbrojeniu - hełm, nagolenniki i okrągła tarcza), zapasy, boks (zawodnicy mieli dłonie przewiązane rzemieniem) i pankration (połączenie boksu i zapasów).
- Piątego dnia zwycięzcy czyli olimpionicy otrzymywali wieńce oliwne. Nagrodą było również prawo postawienia swojego posągu w gaju Zeusa.
Przebieg igrzysk cały czas ewoluował. Dodawano nowe konkurencje biegowe na 2 lub 24 długości stadionu (trzeba wziąć pod uwagę, że biegano po prostej, co wymagało częstych nawrotek o 180°). Ciekawym rozwiązaniem była kara chłosty za falstart (wyobraźcie sobie to dziś). Przeprowadzano również mniej sportowe konkurencje takie jak rywalizacje trębaczy i heroldów czy recytowanie wierszy). Dodatkowo w późniejszych latach pozwolono uczestniczyć w nich w charakterze zawodnika nawet osobom spoza Grecji. Ewoluowały również nagrody. Początkowo na zwycięzców czekała sława i wieniec oliwny. Później można było już liczyć również na nagrody finansowe, co jednak spowodowało wystąpienie korupcji.
Pozostałe wydarzenia sportowe
Jeśli ktoś myślał, że to jedyne wydarzenie sportowe w starożytnej Grecji to się grubo mylił. Oprócz protoplasty naszych dzisiejszych igrzysk olimpijskich mieliśmy również:
- Heraje – W końcu coś dla kobiet. W Olimpii na tym samym stadionie co cztery lata (jednak w innych latach niż mężczyźni) odbywały się uroczystości religijno - sportowe ku czci Hery. Kobiety startowały tam w biegu na dystansie 5/6 stadionu (160,22 m). Dziewczyny podzielone były na trzy kategorie wiekowe. Startować mogły jedynie niezamężne niewiasty, a swój bieg prowadziły z rozpuszczonymi włosami i szatą do kolan (ale z odsłoniętym prawym ramieniem i piersią). Nagrodą podobnie jak w męskiej wersji był wieniec oliwny i prawo wystawienia malowanego portretu w Altis (Gaj Zeusa).
- Igrzyska istimijskie - W Istmie na Przesmyku Korynckim organizowano uroczystości religijno - sportowe ku czci boga mórz Posejdona. Miały miejsce co dwa lata i trwały cztery dni. Oprócz konkurencji z igrzysk olimpijskich były również regaty łodzi wiosłowych i zawody pływackie. Rywalizowano też w grze na cytrze. Startować mogli tylko mężczyźni (3 grupy wiekowe). Nagrodą dla zwycięzców był wieniec z gałązek selera (rośliny poświęconej Posejdonowi).
- Igrzyska pytyjskie - W Fokidzie niedaleko Delf przeprowadzano je ku czci Apolla. Na początku rywalizowano tylko w konkursach muzycznych (gry na różnych instrumentach). Jednak w późniejszym okresie dodano również sportowe konkurencje olimpijskie. Prawo uczestnictwa mieli zarówno mężczyźni, chłopcy jak i dziewczęta. Nagrodą był wieniec z wawrzynu (laurowy).
- Igrzyska nemejskie – Rozgrywano je w Nemei ku czci Zeusa co dwa lata. Przebieg konkurencji był bardzo podobny co do igrzysk olimpijskich. Nagrodą dla zwycięzców był natomiast wieniec dębowy lub wieniec z bluszczu (dwie wersje podane przez historyków).
- Panatenaje – Organizowane były ku czci Ateny, w okresie żniw w Atenach. W ich trakcie odbywały się zawody muzyczne i hippiczne (jeździectwo). Jednak najważniejszym elementem uroczystości był bieg z pochodniami (lampadodromos). Polegał on na tym, iż zawodnik musiał przebiec jakiś dystans tak, by płomień nie zgasł. Po czym przekazywał pochodnię kolejnemu zawodnikowi z drużyny (stąd wywodzą się biegi sztafetowe i sztafeta z pochodnią olimpijską). Startować mogli wyłącznie mężczyźni a zwycięzcy mogli liczyć na nagrody rzeczowe (np. cenne amfory czarnofigurowe).
Koniec i początek
W 393 n.e odbyły się ostatnie starożytne igrzyska olimpijskie. Zostały zniesione przez Teodozjusza I Wielkiego (ostatniego cesarza, który władał wschodnią i zachodnią częścią cesarstwa rzymskiego). Powodem zaprzestania organizacji igrzysk olimpijskich był ich pogański charakter (chrześcijaństwo rosło już w siłę) oraz częste łamanie regulaminu zawodów (nie przestrzegano zawieszenia broni, dopuszczano uczestników spoza Grecji). Minęło wiele wieków, by w XIX wieku z inicjatywy barona de Coubertina wskrzeszono idee olimpijskie. Na miejsce pierwszych nowożytnych igrzysk olimpijskich wybrano Ateny (1896r.). Co ciekawe, nagrody otrzymywali zdobywcy pierwszych 2 nie 3 miejsc w każdej dyscyplinie. Zwycięzca dostawał srebrny medal, gałązkę oliwną i dyplom. Drugi zawodnik otrzymywał miedziany medal, gałązkę wawrzynu i dyplom. Natomiast trzeciego nie nagradzano jakoś szczególnie, za to każdy zawodnik otrzymywał pamiątkowy medal. A więc skąd złoty medal? Złoty medal dla zwycięzcy po raz pierwszy pojawił się w St. Louis (1904r.). Medale te przypinano do piersi aż do igrzysk w Rzymie w 1960roku, gdzie po raz pierwszy zawisły na szyjach zwycięzców. Dziś pozostały liczne nawiązania do czasów starożytnych. Jednak najważniejszymi są: symbolika sztafety olimpijskiej (z ogniem rozpalonym od promieni słonecznych w Olimpii), ślubowanie olimpijskie (niczym w starożytnej Grecji, obiecując czystą rywalizacje) czy okres 4 lecia (olimpiady) do kolejnych zawodów.
Mam nadzieje, że artykuł pomógł zrozumieć wam jak wyglądał sport w starożytnej Grecji i co z tych czasów pozostało do dziś. Jak widać, były to wydarzenia mocno przesiąknięte religią hellenistyczną. Dziś czasy się zmieniły, a na sport największy wpływ mają pieniądze. Jednak, gdy wskrzeszano igrzyska olimpijskie, liczyło się tylko motto „Citius-Altius-Fortius” co znaczy szybciej, wyżej, mocniej. Może kiedyś i te czasy wrócą.
Artykuł zgłaszam do Tematów Tygodnia – temat nr.2.
Na podstawie:
https://pl.wikipedia.org
http://www.olimpijski.pl/
Źródła grafik:
https://pl.wikipedia.org/
https://pixabay.com